Konflikt między wspólnikami spółki z o.o. albo spółki akcyjnej może doprowadzić nawet do jej likwidacji, ze szkodą dla wspólników i samej spółki. Aby uniknąć takiego scenariusza, wspólnicy powinni zabezpieczyć się już na etapie zawiązywania spółki.
W tym celu, do umowy między wspólnikami powinno zostać wpisane postanowienie, które pozwoli na rozstrzygnięcie sporu i kontynuowanie działalności spółki według koncepcji jednej ze stron. Wśród klauzul umownych pozwalających na tego rodzaju rozstrzygnięcie jest tzw. klauzula shotgun.
Klauzula ta polega na tym, że każdy ze wspólników, w razie konfliktu dotyczącego działalności spółki, ma prawo złożyć drugiemu wspólnikowi ofertę nabycia jego udziałów. Drugi wspólnik jest wówczas zobowiązany albo przyjąć ofertę i zbyć całość udziałów albo odkupić od pierwszego wspólnika jego udziały po cenie wynikającej z oferty.
Zaletą klauzuli shotgun jest to, że ma ona sprawiedliwy charakter. Wspólnik składający ofertę zakupu udziałów musi bowiem uczciwie wycenić udziały drugiego wspólnika, dlatego że jeśli drugi wspólnik odrzuci jego ofertę, będzie miał prawo odkupić udziały pierwszego wspólnika po tej samej cenie. Jeśli więc korzystający z klauzuli shotgun zaniży w swej ofercie udziały swojego wspólnika, to ryzykuje, że oferta zostanie odrzucona a jego własne udziały będą musiały być zbyte po tej samej cenie.
Kolejną zaletą klauzuli shotgun jest to, że eliminuje ona ryzyko pata decyzyjnego w firmie i pozwala na jej dalsze funkcjonowanie.
Klauzula shotgun jest także nazywana klauzulą Texas shoot out.
Nawiązanie do pojedynku rewolwerowców nie jest przypadkowe, albowiem kto pierwszy użyje broni (czytaj: oferty nabycia udziałów wspólnika) ten dysponuje przewagą czasową i może nabyć udziały wspólnika. Jeśli jednak chybi (oferta będzie za niska), to drugi z rewolwerowców odpowie ogniem (odrzuci jego ofertę korzystając z możliwości zakupu udziałów pierwszego wspólnika za tę samą cenę).
Opisywane rozwiązanie doskonale sprawdza się w spółkach z o.o. lub akcyjnych:
- o niewielkiej liczbie udziałowców (najlepiej dwóch), którzy posiadają taką samą liczbę udziałów (po 50%)
- zawiązywanych przez wspólników branżowych (np. dwóch architektów, dwóch programistów)
- w małych i średnich przedsiębiorstwach, prowadzonych osobiście przez samych wspólników
- w których co prawda jeden wspólnik posiada większość udziałów, ale drugi wspólnik, z uwagi na zapisy umowy spółki może skutecznie blokować istotne decyzje
adwokat Daniel Bieszczad
bieszczad@bgka.pl