Śmierć przedsiębiorcy, który prowadził jednoosobową działalność gospodarczą oznaczała niemożność kontynuowania działalności gospodarczej. Sytuacja ta zmieniła się wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ta reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić w dwojaki sposób.
Po pierwsze, może to nastąpić za życia przedsiębiorcy. Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego, w ten sposób że:
- wskaże określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego lub
- zastrzeże, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Jeżeli zarząd sukcesyjny nie zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, po jego śmierci zarządcę sukcesyjnego mogą ustanowić następujące osoby:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Warto również dodać, że na podstawie art. 12 ust. 2 ww. ustawy – po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego zarządcę sukcesyjnego może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.
Zarządcą sukcesyjnym może być tylko jedna osoba, nawet w sytuacji, gdy właściciel miał kilka firm. Do CEIDG zarządcę zgłasza notariusz nie później niż w następnym dniu roboczym po ustanowieniu zarządcy.
Po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego, kontynuacja działalności następuje w formie „przedsiębiorstwa w spadku”, które to obejmuje cały majątek przedsiębiorstwa, jednakże nie jest możliwym ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, jeżeli została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy.
Natomiast, od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.
Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, zarząd sukcesyjny wygasa po zaistnieniu zastępujących przesłanek:
1) z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli w tym okresie żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, chyba że zarządca sukcesyjny działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
2) z dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości;
3) z dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę, o której mowa w art. 3 pkt 3;
4) z upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, chyba że w tym okresie powołano kolejnego zarządcę sukcesyjnego;
5) z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;
6) z dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku;
7) z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Co ciekawe, ustawodawca przewidział możliwość przedłużenia okresu zarządu sukcesyjnego ponad maksymalny ustawowo okres dwóch lat. Może to nastąpić wyłącznie na mocy orzeczenia sądu spadku, które musi uprawomocnić się przed upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 60 ust. 1 ww. ustawy – sąd z ważnych przyczyn przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego może przedłużyć okres zarządu sukcesyjnego na czas nie dłuższy niż pięć lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Przedłużenie okresu trwania zarządu sukcesyjnego może być dokonywane przez sąd spadku więcej niż jeden raz, jeżeli wystąpią ku temu przesłanki, lecz łączny okres zarządu sukcesyjnego nie może przekroczyć pięciu lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Z satysfakcją informujemy, że dnia 12 października 2022 roku Sąd Rejonowy w Przeworsku przedłużył okres wykonywania zarządu sukcesyjnego sprawowany przez zarządcę sukcesyjnego – klienta kancelarii na maksymalny okres 5 lat.
aplikant adwokacki Wiktoria Dybek
