Kategoria: aktualności

Wprowadzenie na terenie Rzeczypospolitej stanu epidemii, ograniczeń w poruszaniu się i prowadzeniu oznaczonych rodzajów działalności gospodarczej, przełożyło się na brak możliwości realizacji umów zawartych w okresie przed epidemią, jak też pokazało, że wielu przedsiębiorców nie zawarło w swoich umowach postanowień pozwalających na wybrnięcie z aktualnej sytuacji. Pojawia się zatem pytanie, w jaki sposób przygotować się na epidemię i podobne zdarzenia, by polubownie rozwiązać spory wynikłe na tle umowy. Odpowiedzią może być wprowadzenie do umowy klauzul siły wyższej oraz nadzwyczajnej zmiany stosunków.

W umowie warto precyzyjnie zdefiniować pojęcie siły wyższej, by nie było żadnych wątpliwości, które zdarzenia uznajemy za przypadki siły wyższej, a którym odmawiamy takiego charakteru. Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia siły wyższej, ale w piśmiennictwie i orzecznictwie wskazuje się, że jest to zdarzenie zewnętrzne, obiektywnie istniejące, nadzwyczajne i nieuchronne. Będzie to zatem takie zdarzenie, które w zwykłym toku czynności występuje bardzo rzadko. Przypadki siły wyższej można podzielić na vis naturalis (zdarzenia wywołane siłami przyrody), vis imperii (zdarzenia wynikające z aktów władzy) oraz vis armata(zdarzenia wynikające z konfliktów zbrojnych).

Jako przykłady siły wyższej można wskazać powodzie, huragany, pożary, trzęsienia ziemi, obfite opady śniegu lub deszczu, działania wojenne lub terrorystyczne, zamieszki lub niepokoje społeczne, ale także decyzje administracyjne o kwarantannie. W orzecznictwie wskazuje się na niemożliwość zaliczenia do siły wyższej takich działań ludzkich, których nieodwracalność spowodowana jest wyłącznie ich nagłością (np. wjechanie rowerzysty pod samochód) oraz zdarzeń takich jak wbiegnięcie dzikiego zwierzęcia pod samochód. Należy także pamiętać, że co do możliwości kwalifikacji pewnych działań jako przypadków siły wyższej istnieje spór. Można tu dla przykładu wskazać zachowania takie jak strzał z karabinu oddany w kierunku jadącego samochodu, odpalenie rakiety lub bomby oraz kradzież samochodu lub ładunku.

Jak wynika z powyższego, brak jest jednolitej definicji siły wyższej, toteż dla uniknięcia wątpliwości celowym jest precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia w umowie. Przykładowo, jeżeli sporządzamy umowę dostawy, warto zadbać o to, by jako przypadki siły wyższej wskazać wszystkie te okoliczności, które utrudnią lub uniemożliwią wytworzenie lub dostarczenie przedmiotu dostawy. W dalszej kolejności należy precyzyjnie opisać, jakie konsekwencje dla obu stron umowy rodzi zaistnienie przypadku siły wyższej (np. brak odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, obowiązek niezwłocznego informowania o zaistnieniu przeszkody w postaci siły wyższej, obowiązek niezwłocznego informowania o ustaniu tej przeszkody, automatyczne przedłużenie czasu trwania umowy o czas trwania przeszkody, możliwość odstąpienia od umowy). Należy pamiętać, że im bardziej precyzyjne i niebudzące wątpliwości zapisy umowne, tym mniejsze ryzyko konfliktu w przyszłości.

Kolejnym rozwiązaniem jest wprowadzenie do umowy klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków. Kodeks cywilny posługuje się tym pojęciem, dając stronom, w przypadku zaistnienia nadzwyczajnej zmiany stosunków, możliwość wystąpienia do sądu celem zmiany umowy lub jej rozwiązania, jeżeli wykonanie umowy byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami lub groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony przy zawarciu umowy nie przewidywały.

Nadzwyczajna zmiana stosunków to stan rzeczy, który zdarza się bardzo rzadko, jest niebywały i niezależny od stron, a nadto niemożliwy do przewidzenia. Nie musi mieć przy tym charakteru katastroficznego. Może on dotyczyć zarówno obu stron umowy, jak też wyłącznie jednej z nich. Wymagane jest porównanie stanu z chwili zawarcia umowy ze stanem istniejącym w chwili jej wykonywania. W orzecznictwie podkreśla się, że, jeżeli strony zawarły umowę w warunkach anormalnych i liczyły na ustabilizowanie się tych warunków, to – jeśli do tego ustabilizowania się nie doszło – nie mogą powoływać się na nadzwyczajną zmianę stosunków.  Nadzwyczajna zmiana stosunków nie może mieć także charakteru indywidualnego (np. choroba strony, pożar zakładu produkcyjnego). Celowym jest zadbanie o to, by w umowie znalazły się rozwiązania również na wypadek zaistnienia okoliczności dotyczących strony indywidualnie.

Bazując na pojęciu nadzwyczajnej zmiany stosunków, w umowie można wprowadzić tzw. klauzulę hardship. Pozwala ona stronom – w przypadku zaistnienia oznaczonych okoliczności (mogą to być okoliczności o charakterze powszechnym lub indywidualnym) – na żądanie renegocjacji warunków umowy. W przypadku niedojścia przez strony do porozumienia, klauzula ta częstokroć odsyła do sądu arbitrażowego.

Do umowy można również wprowadzić klauzulę tzw. istotnie niekorzystnej zmiany (MAC), a zatem klauzuli pozwalającej na wycofanie się (np. poprzez złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy) z planowanej transakcji w wypadku wystąpienia zdarzenia, które w sposób istotny i negatywny wpływa na działalność lub sytuację finansową kontrahenta.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Grzegorz Górecki
wspólnik, adwokat
gorecki@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

W następstwie pandemii COVID-19 dochody wielu osób zmniejszyły się. Spora część pracowników straciła pracę, a osoby prowadzące działalność gospodarczą zmuszone były ją zawiesić lub znacznie ograniczyć jej rozmiary. Konsekwencją powyższego jest brak możliwości regulowania przez wiele osób swoich zobowiązań pieniężnych, w tym alimentów. W niniejszym artykule wyjaśniamy czy z powodu epidemii koronawirusa można domagać się obniżenia alimentów.

Należy pamiętać, że samo wystąpienie epidemii COVID-19 nie uprawnia do zaniechania terminowego płacenia alimentów, które były ustalone ugodą lub wyrokiem sądu. Osoba uprawniona do alimentów może w takiej sytuacji złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, celem uzyskania należnych jej środków finansowych. Obowiązek alimentacyjny nie ulega bowiem zmniejszeniu z mocy prawa w przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych.

Uchylanie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego przez okres co najmniej 3 miesięcy może łączyć się z odpowiedzialnością karną. W przypadku zaniechania płacenia alimentów z powodu utraty środków finansowych wskutek epidemii koronawirusa nie musimy jednak obawiać się tej odpowiedzialności, ponieważ penalizowane jest jedynie zawinione niepłacenie alimentów. O zawinionym niepłaceniu alimentów możemy natomiast mówić wtedy, kiedy osoba zobowiązana ma faktyczne możliwości uiszczania alimentów, lecz decyduje się tego nie robić.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu, a zatem usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Powyższe oznacza, że zmiany (a więc obniżenia lub podwyższenia) alimentów można domagać się, jeżeli w trakcie trwania obowiązku alimentacyjnego dojdzie do zmiany możliwości finansowych zobowiązanego lub do zmiany potrzeb uprawnionego. Wymagane jest zatem porównanie stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty (w dacie ustalenia wysokości alimentów) ze stanem istniejącym w aktualnym momencie.

Jeżeli z powodu epidemii doszło do zmniejszenia się dochodów lub zwiększenia się koniecznych wydatków zobowiązanego, może on żądać stosownego zmniejszenia alimentów. Zmniejszenia alimentów można żądać także w wypadku zwiększenia się liczby osób pozostających na utrzymaniu zobowiązanego (np. w sytuacji, w której partner zobowiązanego straci pracę z powodu koronawirusa). Należy przy tym pamiętać, że nie każda zmiana w życiu zobowiązanego będzie podstawą do zmiany orzeczenia alimentacyjnego, szczególnie jeżeli nie ma ona charakteru trwałego, zasadniczego.

Zobowiązany może również żądać uchylenia alimentów, przy czym podstawą takiego zadania może być jedynie zmiana stosunków polegająca na całkowitym ustaniu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.  Z sytuacją taką nie będziemy mieć co do zasady do czynienia w wypadku utraty pracy z uwagi na epidemię.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Daniel Bieszczad
wspólnik, adwokat
bieszczad@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

Wywołana pandemią COVID-19 konieczność nieustannego przebywania w domu, wespół z utratą bezpieczeństwa finansowego przez wiele gospodarstw domowych, może prowadzić do osłabienia więzi małżeńskich. Mimo że na horyzoncie nie widać końca pandemii, wiele osób już teraz prognozuje zwiększenie się liczby rozwodów. Pojawia się zatem pytanie czy emocje związane z pandemią mogą stanowić wystarczającą przyczynę orzeczenia rozwodu.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Ażeby możliwe było orzeczenie rozwodu, rozkład pożycia musi być trwały i zupełny. Rozkład ma charakter zupełny, jeżeli ustały więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze małżonków. Zachowanie co najmniej jednej z więzi sprawia, że nie można mówić o pozytywnej przesłance orzeczenia rozwodu. Dla przykładu, utrzymywanie przez małżonków więzi cielesnej, mimo braku więzi duchowej i gospodarczej, co do zasady świadczy o tym, że rozkład pożycia nie ma charakteru zupełnego. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie powinny być rozstrzygane „na korzyść małżeństwa”.

Jeżeli jednak ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej wynika z okoliczności niezależnych od małżonków albo stanowi następstwo ich uzgodnień, to nie będzie równoznaczne z rozkładem pożycia. Równocześnie brak wspólnoty duchowej będzie zawsze objawem rozkładu pożycia. Jeżeli zatem ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej będzie stanowić następstwo izolacji jednego z małżonków wskutek epidemii koronawirusa, a małżonkowie ci zachowają wspólnotę duchową (np. poprzez utrzymywanie korespondencji), to nie będzie przesłanek, by orzec rozwód.

Rozkład pożycia jest trwały, jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków, a równocześnie doświadczenie życiowe, na tle konkretnej sprawy, prowadzi do wniosku, że powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Trwałość rozkładu pożycia nie jest zatem uzależniona od upływu jakiegoś oznaczonego czasu. Dla przykładu, w sprawie o orzeczenie rozwodu między małżonkami z niemal czterdziestoletnim stażem, sąd uznał, że trzyletnia rozłąka małżonków nie oznacza trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Równocześnie krótki upływ czasu od daty zawarcia związku małżeńskiego przez osoby w młodym wieku i krótki stosunkowo okres rozkładu pożycia nie wyłączają same przez się orzeczenia rozwodu z uzasadnieniem, że rozkład pożycia z tych względów nie jest zupełny i trwały.

Reasumując, negatywne emocje związane z pandemią mogą być przez sąd postrzegane w kategoriach chwilowych problemów małżeńskich, które nie będą kwalifikowane jako zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Nie jest jednak wykluczone, że to właśnie te emocje ujawnią zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego lub do niego doprowadzą, co będzie pociągać za sobą konieczność orzeczenia rozwodu.

Na zakończenie należy wskazać, że orzeczenie rozwodu – mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia – nie będzie możliwe w przypadku zaistnienia przesłanek negatywnych, a zatem jeżeli w następstwie rozwodu ucierpi dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków oraz, jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Daniel Bieszczad
wspólnik, adwokat
bieszczad@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

Wprowadzenie na terenie Rzeczypospolitej stanu epidemii, jak też stanowiący jej następstwo kryzys gospodarczy, z pewnością przełoży się na niemożliwość realizacji umów zawartych w okresie przed pandemią. Niewykonanie umowy wzajemnej nie musi jednak łączyć się z negatywnymi konsekwencjami.

Umową wzajemną będzie każda umowa, na mocy której obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Podkreślić należy, że o wzajemności umowy rozstrzyga element subiektywny, nie obiektywny, a zatem ocena stron, które swoje świadczenia uznają za ekwiwalentne. Obiektywnie świadczenia te ekwiwalentne być nie muszą, ale przyczyną zaciągnięcia zobowiązania przez jedną ze stron musi być to, że zobowiązanie zaciąga druga strona. Przykładem umowy wzajemnej są umowy: sprzedaży, najmu, dzierżawy, o roboty budowlane, o dzieło czy zlecenia.

Strony w umowie mogły przewidzieć rozwiązania na wypadek niemożliwości jej wykonania przez którąkolwiek ze stron. Dlatego też, poszukiwanie rozwiązania w przypadku niemożności wykonania umowy należy rozpocząć od wnikliwej lektury samej umowy. W braku takich regulacji, należy odwołać się do rozwiązań przewidzianych w przepisach prawa cywilnego. W przedmiotowym artykule omówimy rozwiązania ustawowe, z jakich można skorzystać w przypadku niewykonania umów sprzedaży, o dzieło, o roboty budowlane, najmu, zlecenia.

Jeżeli z uwagi na stan epidemii, sprzedawca nie jest w stanie wydać kupującemu rzeczy (np. przez wzgląd na ograniczenia w poruszaniu się), to nie ponosi on za to odpowiedzialności. Należy jednak wskazać, że kupujący może odstąpić od takiej umowy i zażądać zwrotu ceny, jeżeli ta została już zapłacona. Kupujący natomiast nie będzie ponosić odpowiedzialności za niemożność odebrania rzeczy od sprzedawcy, jak też za niemożność zapłaty ceny, o ile stanowi to następstwo epidemii. Sprzedawcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy. Podkreślić należy, że sprzedawca nie może oddać nieodebranej rzeczy na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo kupującego, jeżeli ten rzeczy odebrać nie może z uwagi na stan epidemii. W przypadku wykonania prawa odstąpienia od umowy, każda ze stron jest obowiązana niezwłocznie zwrócić świadczenie otrzymane od drugiej strony. 

W przypadku umowy o dzieło sytuacja wygląda podobnie. Jeżeli z powodu pandemii, przyjmujący zamówienie nie będzie w stanie wykonać dzieła, to nie będzie on ponosić za to odpowiedzialności. Niemożność uiszczenia wynagrodzenia przez zamawiającego nie będzie podstawą jego odpowiedzialności, o ile stanowić będzie następstwo pandemii. Każdej ze stron służyć będzie prawo odstąpienia od umowy. Należy także wspomnieć, że w Kodeksie cywilnym zawarto regulację, zgodnie z którą, jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę. Pandemia i związany z nią kryzys gospodarczy z pewnością mogą być zakwalifikowane jako „nadzwyczajna zmiana stosunków”, uprawniająca przyjmującego zamówienie do wstąpienia na drogę sądową celem zmiany umowy. Przed powzięciem decyzji o sporządzeniu pozwu, warto jednak podjąć negocjacje z drugą stroną. Nadmienić winno się przy tym, że dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić, płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Skorzystanie z ostatniej wskazanej możliwości nie wymaga uzasadniania swej decyzji, ale łączy się z obowiązkiem zapłaty przynajmniej części wynagrodzenia.

Przechodząc natomiast do umowy o roboty budowlane, należy wskazać, że umowa ta jest w pewnym stopniu zbliżona do umowy o dzieło. Konsekwencją powyższego jest stosowanie do umowy o roboty budowlane części przepisów o umowie o dzieło. Przykładowo, do czasu ukończenia obiektu budowlanego inwestor może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Inwestor może odliczyć to, co wykonawca oszczędził z powodu niewykonania dzieła. W judykaturze wskazano natomiast, że do umowy o roboty budowlane zastosowanie znajduje także przepis pozwalający wykonawcy na wystąpienie do sądu celem podwyższenia ryczałtu lub rozwiązania umowy, jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie umowy groziłoby wykonawcy rażącą stratą.

W przypadku umowy najmu także znajdzie zastosowanie zasada, zgodnie z którą, jeżeli niemożliwość wykonania umowy wynika z pandemii, to strona niewykonująca umowy nie będzie ponosić za to niewykonanie odpowiedzialności. Umowa najmu ma charakter umowy ciągłej, która z założenia ma trwać przez pewien czas. Jeżeli umowa została zawarta na czas nieoznaczony, to każda ze stron może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku – terminów ustawowych lub zwyczajowych. Umowę zawartą na czas nieoznaczony można wypowiedzieć w przypadkach wskazanych w umowie. Należy jednak pamiętać, że aktualna sytuacja ma charakter nadzwyczajny, a zatem każdej ze stron przysługuje prawo zaproponowania nowych warunków umowy (np. obniżenia czynszu), a braku porozumienia – prawo wystąpienia do sądu, by zmiany tej (lub rozwiązania umowy) dokonał sąd. Zbliżone reguły można odnieść do umowy dzierżawy. W odniesieniu do najmu lokali, należy także wskazać, że do dnia 30 czerwca 2020 r. wynajmujący nie może podwyższyć czynszu ani umowy wypowiedzieć, chyba że wypowiedzenie to miałoby nastąpić z winy najemcy.

Jeżeli z uwagi na stan epidemii, przyjmujący zlecenie nie jest w stanie go wykonać, to nie będzie on ponosić odpowiedzialności z tego tytułu. Warto jednak wspomnieć, że osoba zawodowo trudniąca się załatwianiem czynności dla innych osób, jeżeli nie chce przyjąć zlecenia (niezależnie od przyczyn), to powinna niezwłocznie o tym zawiadomić osobę dającą zlecenie. Taki sam obowiązek ciąży na osobie, która dającemu zlecenie oświadczyła gotowość załatwiania czynności danego rodzaju. Jeżeli natomiast z powodu epidemii przyjmujący zlecenie zmuszony jest powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, to może to uczynić, ale jest zobowiązany zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy. W razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Każda ze stron umowy zlecenia może je wypowiedzieć w każdym czasie, przy czym dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, a w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Daniel Bieszczad
wspólnik, adwokat
bieszczad@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

Nowelizacja tzw. tarczy antykryzysowej, aktualnie oczekująca na podpis Prezydenta Rzeczypospolitej, przewiduje zmiany wielu obowiązujących przepisów, w tym tych dotyczących prowadzenia egzekucji komorniczych.

Wspomniana ustawa wprowadza daleko idące ograniczenia egzekucji:

• zakaz licytacji nieruchomości służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz 90 dni po ich zakończeniu;
• podwyższenie kwoty wolnej od egzekucji z wynagrodzeniaza pracę (aktualnie wynosi ok. 1920 zł) o 25% na każdego niepracującego członka rodziny;
• ograniczenie egzekucji z nieruchomości do wierzytelności wynoszących co najmniej 1/20 sumy oszacowania nieruchomości.

Dotychczas wprowadzone w życie, w ramach tzw. tarczy antykryzysowej, przepisy stanowiły, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego. Innymi słowy, wprowadzały generalny zakaz eksmisji w okresie epidemii koronawirusa.

Nowelizacja ustawy covidowej (tzw. tarcza antykryzysowa 3.0.), oprócz ww. zakazu wprowadza dalsze ograniczenia, stanowiąc, że w czasie obowiązywania stanu epidemii (lub stanu zagrożenia epidemicznego) na terytorium kraju oraz 90 dni po jego zakończeniu nie mogą być przeprowadzane licytacje lokali mieszkaniowych lub nieruchomości gruntowych zabudowanych budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika.

Ponadto, jeżeli z powodu podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty wolne od zajęcia komorniczego ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu.

Przez członka rodziny rozumie się odpowiednio:

• małżonka albo rodzica wspólnego dziecka;
• dziecko w wieku do 25. roku życia;
• dziecko, które ukończyło 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ustawie o świadczeniach rodzinnych, albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Przez dziecko rozumie się dziecko własne pracownika, dziecko współmałżonka, a także dziecko rodzica wspólnego dziecka. Do członków rodziny nie zalicza siędziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Ograniczenie egzekucji z nieruchomości do wierzytelności stanowiących co najmniej 1/20 sumy oszacowania nieruchomości stanowi rozwiązanie proponowane w ramach tzw. przepisów antylichwiarskich, mających na celu ochroną dłużników przez egzekucją nieruchomości w przypadku posiadania niewielkiego zadłużenia.

Jeżeli dłużnik posiada kilku wierzycieli, licytacja nieruchomości może zostać przeprowadzona, jeśli wniosek o egzekucję z nieruchomości złożyli wierzyciele, których łączna wysokość egzekwowanych należności głównych stanowi co najmniej 1/20 sumy oszacowania nieruchomości.

Od tej zasady ustawa przewiduje jednak wyjątki, bowiem ww. ograniczenia nie stosuje się, a więc egzekucja może być prowadzona z nieruchomości niezależnie od wysokości zadłużenia, jeżeli:

• należność przysługuje Skarbowi Państwa;
• należność wynika z wyroku wydanego w postępowaniu karnym;
• mimo niespełnienia ww. warunków zgodę na wyznaczenie terminu licytacji wyraził dłużnik, do którego nieruchomość należy albo sąd.

Sąd wyraża zgodę na wyznaczenie terminu licytacji na wniosek wierzyciela, jeżeli przemawia za tym wysokość i charakter dochodzonej należności lub brak możliwości zaspokojenia wierzyciela z innych składników majątku dłużnika. Na postanowienie sądu oddalające wniosek wierzyciela przysługuje zażalenie.

Magdalena Smędzik
aplikantka adwokacka

Grzegorz Górecki
wspólnik, adwokat
gorecki@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

Epidemia COVID-19 i wprowadzone w jej następstwie ograniczenia w życiu codziennym nie pozostają bez wpływu na możliwość terminowego i prawidłowego wywiązywania się z umów zawartych w okresie przed pojawieniem się wirusa. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nie musi jednak łączyć się z negatywnymi konsekwencjami, jako że aktualna sytuacja gospodarcza jest sytuacją nadzwyczajną.

W pierwszej kolejności należy przeanalizować treść umowy, której prawidłowe wykonanie – z uwagi na epidemię – jest niemożliwe. W umowach często umieszcza się postanowienia dotyczące praw i obowiązków stron na wypadek wystąpienia siły wyższej. Siłą wyższą będzie każde zdarzenie nieprzewidywalne, niezależne od stron umowy, którego nie można było uniknąć, a zatem również epidemia COVID-19. Należy jednak pamiętać, że strony mogły w umowie zawrzeć własną definicję siły wyższej. W umowach mogą być zawarte w szczególności postanowienia, które znoszą lub modyfikują zobowiązania stron w przypadku wystąpienia siły wyższej, jak też postanowienia zwalniające strony z odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, jeżeli powodem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy jest zaistnienie siły wyższej. Częstą praktyką jest również przyznanie stronie możliwości odstąpienia od umowy, jeśli druga strona nie jest w stanie wykonać swojego zobowiązania z uwagi na wystąpienie siły wyższej.

Jeżeli umowa nie reguluje praw i obowiązków stron w wypadku wystąpienia siły wyższej, należy odwołać się do regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron. Za nadzwyczajną zmianę stosunków można uznać jedynie zmianę o charakterze powszechnym, rzadkim, niebywałym. Pandemia COVID-19 z pewnością może być zakwalifikowana jako nadzwyczajna zmiana stosunków.

Jeżeli którakolwiek ze stron nie jest w stanie wykonać swego zobowiązania zgodnie z treścią umowy, a owa niemożliwość wynika z wystąpienia epidemii, to stronie tej przysługuje prawo zwrócenia się do drugiej strony, celem renegocjacji umowy. Strony mogą zmienić zakres i termin wykonania umowy, a nawet umowę rozwiązać. W braku porozumienia, każda ze stron może wstąpić na drogę postępowania sądowego. Sąd oceni sytuację prawną i faktyczną każdej ze stron w kontekście zasad współżycia społecznego, a następnie zmieni sposób wykonania zobowiązania lub wysokość świadczenia. Sąd może umowę rozwiązać, jeśli takie rozwiązanie w najpełniejszym stopniu zrealizuje interesy stron.

Należy także pamiętać, że strona obowiązana jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jedynie wówczas, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które ponosi ona odpowiedzialność. Oznacza to, że jeśli niewykonanie zobowiązania nastąpiło z uwagi na epidemię COVID-19, to strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji niewykonania zobowiązania, gdyż niewykonanie umowy nie będzie stanowić następstwa okoliczności, za które strona odpowiada. Nie należy jednak zapominać, że strony mogły w umowie odmiennie uregulować odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania i włożyć na stronę odpowiedzialność również za okoliczności od niej niezależne.

Jeżeli świadczenie jednej ze stron umowy stało się niemożliwe w następstwie epidemii, to nie może ona żądać spełnienia świadczenia przez drugą stronę, a jeżeli świadczenie takie już otrzymała – obowiązana jest je niezwłocznie zwrócić. Jeżeli świadczenie to stało się niemożliwe do spełnienia jedynie częściowo, to traci ona prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Należy wskazać, że w przypadku częściowej niemożliwości świadczenia, druga strona może odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. Należy wskazać, że strony mogły odmiennie uregulować konsekwencje niemożliwości świadczenia, a przytoczone wyżej reguły stosuje się w przypadku braku takiej odmiennej regulacji.

Reasumując, polskie prawo cywilne przewiduje rozwiązania mające na celu zabezpieczenie interesów stron na wypadek wystąpienia siły wyższej, uniemożliwiającej jednej lub obu stronom prawidłowe wykonanie zobowiązania. Równocześnie stronom pozostawiono – w ramach zasady swobody umów – możliwość odstąpienia od reguł ustawowych. W każdym zatem wypadku należy w pierwszej kolejności zapoznać się z treścią umowy łączącej strony, a dopiero w braku regulacji umownych, sięgnąć do regulacji ustawowych.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Grzegorz Górecki
wspólnik, adwokat
gorecki@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

Ustawa z dnia 16. kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 precyzuje, że z rozwiązań zawartych w tzw. tarczy kryzysowej mogą korzystać przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy Prawo przedsiębiorców, prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści przywołanych przepisów, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Jak wynika z powyższego, spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, co w konsekwencji oznacza, że spółka cywilna nie może korzystać z rozwiązań proponowanych w tzw. tarczy antykryzysowej. Z rozwiązań takich mogą jednak korzystać wspólnicy spółki cywilnej, ponieważ są oni przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.

Należy także pamiętać, że z rozwiązań zawartych w tzw. tarczy antykryzysowej nie mogą korzystać przedsiębiorcy, których zła sytuacja finansowa nie stanowi następstwa epidemii COVID-19, jak też przedsiębiorcy, wobec których ogłoszono upadłość lub otwarto postępowanie restrukturyzacyjne. W przypadku przedsiębiorców, względem których złożono wnioski o wszczęcie ww. postępowań, do czasu ich prawomocnego rozpatrzenia procedura udzielenia wsparcia ulega zawieszeniu.

Jeżeli zatem dwie lub więcej osób zawiązało spółkę cywilną, a sytuacja finansowa tejże spółki pogorszyła się w następstwie epidemii koronawirusa, to możliwe jest korzystanie z rozwiązań zawartych w tzw. tarczy antykryzysowej. Wnioskować o zastosowanie takich rozwiązań nie może jednak sama spółka cywilna, ponieważ nie jest ona podmiotem odrębnym od samych wspólników. Wspólnicy spółki cywilnej są natomiast przedsiębiorcami i mogą oni korzystać ze środków pomocowych przewidzianych w tzw. tarczy antykryzysowej. Wspólnicy mogą zatem wnioskować o zwolnienie z ZUS, świadczenie postojowe czy pożyczkę dla mikroprzedsiębiorców.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Grzegorz Górecki
wspólnik, adwokat
gorecki@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

W ciągu kilku najbliższych dni najpewniej zostanie wznowiona działalność salonów kosmetycznych i fryzjerskich, a wielu lekarzy zdecyduje się powrócić do pracy w pełnym wymiarze. Równocześnie zostanie utrzymany obowiązek zachowania dystansu społecznego oraz zasłaniania ust i twarzy w przestrzeni publicznej. Wraz ze wznowieniem działalności salonów masażu, gabinetów lekarskich, kosmetycznych i fryzjerskich, wiele osób zwraca się do kancelarii z pytaniem, w jaki sposób prowadzić taką działalność, aby ustrzec się przed roszczeniami klientów z tytułu zarażenia koronawirusem.

Zarażenie się chorobą zakaźną w gabinecie stanowi podstawę odpowiedzialności cywilnoprawnej osoby prowadzącej taki gabinet, jeżeli do zakażenia doszło w następstwie jej winy (przez co należy rozumieć także niedbalstwo). W przypadku zwrócenia się przez klienta z roszczeniem odszkodowawczym, osoba prowadząca gabinet może zwolnić się z odpowiedzialności, jeśli wykaże brak swojej winy w zarażeniu. Podstawę odpowiedzialności może stanowić również nienależyte wykonanie umowy zawartej między klientem a osobą prowadzącą gabinet. 

W pierwszej kolejności należy zadbać o przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, jak też o znajomość tych przepisów wśród klientów. Niezbędnym jest wdrożenie w gabinecie wszystkich procedur bezpieczeństwa związanych z unikaniem zarażenia koronawirusem. Warto wywiesić w widocznym miejscu regulamin świadczenia usług, aby każdy klient mógł się z nim zapoznać. W regulaminie należy poinformować klienta, że koniecznym jest korzystanie ze środków antybakteryjnych oraz zasłanianie w miarę możliwości nosa i ust podczas wizyty. Możliwym jest również wprowadzenie reguły, zgodnie z którą klient po wejściu do gabinetu obowiązany jest poddać się pomiarowi temperatury ciała, a w przypadku, gdy temperatura ta będzie powyżej normy – usługa nie zostanie mu udzielona. Regulamin powinien także wskazywać ewentualne ograniczenia dotyczące liczby osób, które mogą równocześnie przebywać w salonie lub gabinecie. Celowa jest rezygnacja z przyjmowania osób, które wcześniej nie umówiły się telefonicznie na wizytę.

Od klienta warto odebrać pisemne oświadczenie o pozostawaniu w dobrym stanie zdrowia, braku zarażenia koronawirusem i braku kontaktu z ludźmi zarażonymi koronawirusem. Oświadczenie powinno zawierać także informację o celu zbierania tych danych oraz zgodę klienta na ich przetwarzanie. Klient winien również złożyć swój podpis pod oświadczeniem o zapoznaniu się z regulaminem świadczenia usług.

Niezbędna jest także dbałość o dokumentację sterylizacji gabinetu i używanego w nim sprzętu. Jeżeli to możliwe, wysterylizowany sprzęt należy przechowywać w pakiecie opatrzonym etykietą z datą sterylizacji. Taki pakiet należy otworzyć dopiero przy kliencie, a klient fakt ten powinien poświadczyć swoim podpisem. W pozostałych przypadkach, można poprzestać na sporządzeniu karty przeprowadzonego zabiegu ze wskazaniem zastosowanych środków ostrożności. Kartę klient powinien podpisać.

Oświadczenia klienta i dokumentację sterylizacji sprzętu należy starannie gromadzić, by w razie wystąpienia przez klienta z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu zarażenia koronawirusem, móc wykazywać zachowanie wszelkich środków ostrożności. Musimy bowiem wykazać, że zachowaliśmy należytą staranność, zrobiliśmy wszystko, by klient był zabezpieczony przed zarażeniem.

Niekiedy można usłyszeć o pomyśle odbierania od klientów oświadczenia o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń z tytułu zarażenia się w gabinecie lub salonie. Wątpliwym jest jednak skuteczność takiego oświadczenia, ponieważ zrzeczenie się roszczeń z tytułu szkody na osobie może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycie społecznego. Nadto, Kodeks cywilny precyzuje, że w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie. Wyłączenie odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonania umowy poprzez dopuszczenie do zarażenia się koronawirusem nie będzie zatem możliwe.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Daniel Bieszczad
wspólnik, adwokat
bieszczad@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl

28. kwietnia 2020 r. do Sejmu trafił projekt ustawy nowelizującej tarczę antykryzysową. Projekt zawiera wiele zmian, poniżej przedstawiamy te najważniejsze.

1. Zwolnienie z ZUS dla osób opłacających składki na własne ubezpieczenie. Ze zwolnienia mogą skorzystać osoby, których przychód był wprawdzie wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. (15 681 zł), ale miesięczny dochód z działalności nie przekroczył na dzień 1. lutego 2020 r. kwoty 7 000 zł. Oznacza to, że ze zwolnienia nie będą mogły skorzystać osoby, których dochód spadł poniżej 7 000 zł dopiero w marcu lub kwietniu 2020 r. Zwolnienie z ZUS dotyczy wyłącznie dwóch miesięcy – kwietnia i maja 2020 r.

2. Podwyższenie kwoty kryterium dochodowego uprawniającego do uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego do 900 zł. Wprowadzenie reguły „złotówka za złotówkę”, zgodnie z którą środki z funduszu będą wypłacane także po przekroczeniu progu dochodowego, ale będą wówczas pomniejszone o kwotę przekroczenia kryterium dochodowego. Jeżeli jednak ustalona w ten sposób kwota świadczenia byłaby niższa niż 100 zł, świadczenie to nie przysługuje.

3. Wprowadzenie w Kodeksie cywilnym zapisu, zgodnie z którym nieważna będzie umowa, na mocy której osoba fizyczna zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości służącej zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową takiej osoby, jeżeli wartość nieruchomości jest wyższa niż wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń lub, jeżeli wartość tych roszczeń nie jest oznaczona lub, jeżeli zawarcie umowy nie zostało poprzedzone dokonaniem wyceny wartości rynkowej nieruchomości przez biegłego rzeczoznawcę.

4. Wprowadzenie w Kodeksie postępowania cywilnego zapisu, zgodnie z którym termin licytacji nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika wyznacza się wyłącznie na wniosek wierzyciela (wierzycieli), któremu przysługuje wierzytelność wynosząca co najmniej 1/20 sumy oszacowania nieruchomości. Proponowany jest także zapis zwiększający wysokość kwoty wolnej od egzekucji o 25% w przeliczeniu na każdego członka rodziny pozostającego na utrzymaniu dłużnika.

5. Wprowadzenie w Kodeksie karnym zapisu, zgodnie z którym penalizowane jest żądanie przez pożyczkodawcę odsetek co najmniej dwukrotnie wyższych od odsetek maksymalnych albo zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie przewyższającej co najmniej dwukrotnie wysokość odsetek maksymalnych. Penalizowane będzie żądanie ww. kwot od osoby fizycznej zawierającej umowę pożyczki niezwiązanej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

6. Rozszerzenie katalogu spraw, które będzie można załatwić drogą elektroniczną. Za pomocą środków komunikacji elektronicznej abonent będzie mógł wypowiedzieć umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych i uzyskać informacje na temat tej umowy, a za pomocą platformy ePUAP możliwe będzie wniesienie pisma do sądu powszechnego. Sądy powszechne będą uprawnione do dokonywania doręczeń za pomocą platformy ePUAP, portalu informacyjnego sądów powszechnych lub poczty elektronicznej. Za zgodą odbiorców przedsiębiorstwa energetyczne będą mogły przekazywać w formie elektronicznej projekty zmian w umowach, a ubezpieczeni będą mogli otrzymać w formie elektronicznej pełną informację o stanie swego konta. Nadto, za pomocą środków indywidualnego porozumiewania się na odległość będą mogły być udzielane nieodpłatne porady prawne.

7. Zmiany w funkcjonowaniu sądów powszechnych i administracyjnych. Wprowadzenie reguły prowadzenia rozprawy i posiedzenia jawnego przy użyciu środków technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Członkowie składu orzekającego, za wyjątkiem przewodniczącego i sprawozdawcy, będą mogli w posiedzeniu uczestniczyć za pomocą środków komunikacji elektronicznej. W taki sposób prowadzone będą posiedzenia w toku postępowania cywilnego oraz sądowoadministracyjnego. Dodatkowo, proponowany jest zapis dający możliwość zamknięcia rozprawy i wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym, po uprzednim odebraniu od stron stanowisk na piśmie, jeżeli w toku postępowania cywilnego przeprowadzone zostały wszystkie dowody.

8. Wprowadzenie możliwości udzielenia pełnomocnictwa pocztowego w zwykłej formie pisemnej, bez wychodzenia z domu.

9. Wprowadzenie reguły, zgodnie z którą wysokość emerytury w czerwcu 2020 r. będzie ustalana w tożsamy sposób, co w wysokość emerytury w maju 2020 r., jeżeli jest do korzystniejsze dla ubezpieczonego.

10. Wprowadzenie obowiązku dokonywania przez przedsiębiorców cyfrowych wpłat w wysokości 1,5% przychodu osiąganego na płatnościach z tytułu audiowizualnych usług medialnych na żądanie (VOD) na rzecz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.

11. Wprowadzenie możliwości dokapitalizowania Agencji Rozwoju Przemysłu S. A.

12. Wprowadzenie zwolnienia cudzoziemców z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę sezonową w okresie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii oraz w okresie 30 dni od daty ich odwołania.

13. Wprowadzenie regulacji mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i finansowej stabilności przedsiębiorstw zajmujących się żeglugą śródlądową, sprzedażą energii elektrycznej, przewozem kolejowym i autobusowym oraz produkcją rolną.

14. Wprowadzenie regulacji umożliwiających wydanie decyzji w sprawie świadczenia na podstawie nieprawomocnego orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Nadto, sprawy odwołań od orzeczeń wydanych przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności będą przez sądy rozpatrywane jako pilne.

Edyta Kuś
aplikantka adwokacka

Daniel Bieszczad
wspólnik, adwokat
bieszczad@bgka.pl

Potrzebujesz pomocy w zwiazku z COVID-19?
Napisz: koronawirus@bgka.pl